بررسی باید های ارتباط محرم و نامحرم در گفت و گو با مؤلف کتاب «بانوی سرآمد»؛
زن مسلمان، آیینه دار سیره اجتماعی فاطمه (س) باشد
گروه معارف- آمنه مستقیمی - یکی از مشکلاتی که امروز جوامع اسلامی را دچار چالش کرده و مانع از حضور اثرگذار زنان در عرصه‌های سیاسی- اجتماعی شده است، رعایت نشدن موازین شرعی در ارتباط محرم و نامحرم است،...
به گونه‌ای که گاه اهداف والا تحت‌تأثیر این غفلت و بی‌توجهی‌ها قربانی می‌شوند. این در حالی است که اسلام برای روابط زنان و مردان، مهندسی بی‌مثالی را ترسیم کرده که زندگانی پیشوایان معصوم (ع) بهترین شاهد این مدعاست.
از این رو گفت‌وگویی با حجت الاسلام والمسلمین محمدامین پورامینی، استاد و پژوهشگر حوزه علمیه قم و مؤلف کتاب «بانوی سرآمد» انجام داده‌ایم، که مشروح آن ارایه می‌شود:
***
نگاه اسلام به ارتباط محرم و نامحرم چگونه است و برای این مهم چه مهندسی را ارایه کرده است؟
- در رابطه با موضوع حفظ حقوق زنان و مسأله رعایت روابط محرم و نامحرم باید در مقدمه گفت که موقعیت و اثر حجاب چیست و اسلام چه راهکاری را برای حفظ سلامت شخصی زنان و سلامت اجتماع در نظر گرفته است؟
باید توجه داشت برنامه اسلام در این باره دو جنبه دارد، یکی جنبه بازدارندگی و دیگری حل قضیه.
در جنبه بازدارندگی، نبایدها از نگاه آغاز می‌شود، یعنی مردان باید از نگاه به نامحرم دوری کنند و از طرف دیگر زنان نیز حجاب خود را حفظ کنند و در این باره توصیه شده از شوخی با زنان نامحرم پرهیز کرده و با آنان دست ندهید، و این تأکید تا جایی است که گاه عدم رعایت آن می‌تواند به تعزیر نیز کشیده شود.
اما در مقابل این نبایدها، جنبه حل قضیه و بایدها دیده می‌شود و آنچه باید در نگاه اسلام واقع شود اصل ازدواج و ازدواج آسان و تشویق جوانان پسر و دختر به انجام این مهم است که در مجموع این بایدها و نبایدها در کنار یکدیگر به حفظ سلامت نسل جوان و امنیت اجتماعی می‌انجامد.
در آیه 31 سوره مبارکه نور درباره کیفیت حجاب آمده است: به زنان با ایمان بگو دیدگان خود را [از هر نامحرمى] فرو بندند و پاکدامنى ورزند و زیورهاى خود را آشکار نگردانند مگر آنچه طبعاً از آن پیداست و باید روسرى خود را بر سینه خویش [فرو] اندازند...
بنابراین اصل حجاب ثابت شده و ضروری دین است و مطابق با فطرت آدمی است، حتی در جوامع غیراسلامی نوع بانوان از حجاب برخوردار بودند. در ایران پیش از اسلام و در آثار برجای مانده از آن دوران، یک مجسمه از بانوی ایرانی بدون حجاب نداریم، شما در آثار تاریخی تخت جمشید بنگرید، مجسمه ای از زن بی حجاب ایرانی می‌بینید؟ اینها همه نشان می‌دهد ملتها مطابق با فطرت و ادیان خود برخوردار از حجاب بوده اند و سلامت جامعه و کرامت زنان را این‌گونه حفظ کرده اند.
در دوره پهلوی ستم بزرگی با عنوان آزادی زن به بانوان شد، تنها زنان از کشف حجاب در دوران پهلوی اول متأثر نشدند، بلکه آثار مخرب آن در ابعاد گوناگون زندگی و حتی در ساختمان مسکونی نیز بروز یافت، خانه های بیرونی و اندرونی ما به ساختمانهای پر شیشه با آشپزخانه‌های اپن تبدیل شد.
دلیل تأکید اسلام بر رعایت روابط محرم و نامحرم از منظر فردی و اجتماعی چیست؟
- حفظ سلامت خانواده و جامعه از اهداف کلان و اصلی اسلام است و اگر محدودیتهایی در قالب بایدها و نبایدها و احکام شرعی داریم برای رعایت مصالح عمومی جامعه است، زیرا هیچ حکم شرعی بی‌دلیل و حکمت نیست.
بیان این نکته ضروری است که اسلام با اصل غریزه جنسی مخالف نیست، ولی در قالب بایدها و نبایدها و احکام شرع آن را تعدیل و کنترل نموده است، چون زمانی که غرایز لجام گسیخته گردد فساد و فحشا را در سطح جامعه گسترش می‌دهد، آنجاست که مسؤولیت پذیری به مسؤولیت گریزی تبدیل شده و بچه‌های خیابانی را تحویل جامعه می‌دهد. اسلام روابط جنسی را در قالب انجام عقد شرعی نظام مند و قانونمند تعریف کرده و حدود را مشخص می‌کند که نتیجه آن استوارسازی نظام خانواده و حاکمیت مهر و محبت و عشق در خانواده و تربیت فرزندان شایسته شده و مسؤولیتها پذیرفته می‌شود. از این رو، نگاه اسلام به زنان نگاهی کلان و والا است، زیرا نیمی از پیکره جامعه زنان هستند و اگر موقعیت زنان و مردان تغییر یابد متأسفانه به سرنوشت غرب و از هم گسیختگی خانواده‌ها دچار می‌شویم.
حضور زنان درعرصه‌های سیاسی و اقتصادی با الگوگیری از سیره حضرت زهرا (س) در کنار رعایت این حریم امکان دارد؟
- معرفی حضرت زهرا (س) به عنوان الگوی بشریت نیازمند شناخت ایشان است تا بتوان از عملکرد آن حضرت الگوبرداری کرده و سبک زندگی خویش را بر اساس آن طراحی کنیم.
حضرت دارای ابعاد شخصیتی و اجتماعی اثرگذار است، در جنبه فردی بحث عبادت، موقعیت علمی، اخلاق والا، مطرح است و در بعد سیاسی که در فاصله کم زندگی پس از رحلت پیامبر (ص) است، ایشان پرچمدار مبارزه با ستمگران بودند. موضعگیری صریح ایشان در مهمترین مسایل سیاسی مهمترین الگوی همه ما در این عرصه است. حضرت زهرا (س) با حفظ موقعیت بانویی برتر و با رعایت حجاب کامل در جامعه و عرصه سیاست حضور یافتند و با به‌کارگیری قدرت علمی خود و قدرت بیان در بالاترین سطح موضع گیری علنی تأثیرگذار داشتند که بازتاب آن برای همیشه تاریخ است.
حجاب آن بزرگوار چنان بود که در کتابهای تاریخی و روایی ما آمده است که وقتی می‌خواست برای سخنرانی و ایراد خطبه فدکیه به مسجد رسول خدا (ص) رود «خمار» (روسری ومقنعه) را بست و جلباب (چادر ) بر سر نهاد. ورود به مسجد با این کیفیت و ایراد آن خطبه تاریخی و احقاق حق ایشان که اصل حکومت را به چالش کشانده و بحث امامت را مطرح کردند، ثابت کرد رهبری جامعه اسلامی باید به دین و دنیای مردم توجه داشته و در رده بالای علمی باشد نه اینکه با جعل حدیث، میراث نبوی را انکار کند.
به عبارت بهتر، بحث فدک تابلویی است برای مبارزه سیاسی ایشان با ظلم؛ آن حضور سیاسی در جامعه با آن رعایت احکام و حدود الهی و موضعگیری محکم و خطبه خوانی در مسجدالنبی در آن شرایط حساس شاید از حضرت امیرالمومنین (ع) نیز ممکن نبود، ایشان توانست زمینه موضعگیری و سخنرانی آینده حضرت زینب (س) در کوفه و دمشق را فراهم کند، زیرا ایشان در مهمترین موضوع سیاسی یعنی ولایت و رهبری قد علم کردند و پس از ایشان زنان برجسته در تاریخ اسلام نیز همین گونه بودند. اما باوجود همه این ارزشها، ما کوتاهی کرده و حضرت صدیقه (س) را آنچنان که باید نشناخته‌ایم وگرنه همچون ایشان به گونه‌ای رفتار می‌کردیم که سخن و رفتارمان به گونه دیگر می‌بود.
سبک زندگی فاطمی برای حضور اجتماعی در سایه‌ای امن و بدون حاشیه چه مؤلفه‌هایی را معرفی می‌کند؟
- باید توجه داشت برخی مسایل با توجه به شرایط زمانی و مکانی قهرا تغییر می‌یابد، اما حفظ حدود شرعی بویژه در روابط محرم و نامحرم، رعایت حجاب و... از جمله مسایلی است که به دلیل ضروری دین بودن و تطابق با فطرت بشر امکان کم و یا زیاد شدن ندارند، نباید گناه را سبک انگاشت و بگوییم نشان دادن ویا دیدن چند تار مو اشکال ندارد!
حضور در فضای سیاسی و اجتماعی مانعی برای حجاب به شمار نمی‌رود، تنها با رعایت این حدود است که می‌توان نشان داد چگونه یک بانوی مسلمان با حفظ ارزشها می‌تواند در عرصه‌های سیاسی اجتماعی اثرگذار باشد.
